روابط بین سرمایه‌گذاری سایپا، رنا و سایپا به‌گونه‌ای است که معادلات کنترلی در این سه شرکت تحت‌تأثیر معامله فوق قرار گرفته است؛ زیرا هم‌اکنون سرمایه‌گذاری سایپا 33درصد از سهام رنا را در اختیار دارد درحالی‌که 5/98درصد از سهام سرمایه‌گذاری سایپا متعلق به شرکت سایپاست و در مقابل 8/3درصد از سهام سایپا در اختیار رنا قرار دارد.
نخستین پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا از نظر حقوقی منعی برای چنین معامله‌ای که در معادلات کنترلی اثرگذار است وجود دارد یا خیر؟ در پاسخ باید گفت که فعالیت شرکت‌های تجاری باید مطابق با موضوع اساسنامه آنها باشد و لذا اگر طبق اساسنامه شرکتی جواز خرید و فروش سهام را داشته باشد، نمی‌توان به این امر خرده گرفت. پرسش دوم در باب چگونگی تاثیر این معامله بر معادلات کنترلی بین این سه شرکت است.
با توجه به اینکه هنوز بحث راهبری شرکتی (corporat governance) در حقوق شرکت‌ها اجرایی و ضابطه‌مند نشده است و تنها به‌عنوان یک ابزار تبلیغاتی از آن استفاده می‌شود، مبحثی مانند کنترل هم به‌طور دقیق بررسی و تعریف نشده است.
در این میان قانون اجرای سیاست‌های اجرایی اصل44 چند تعریف جالب در بحث کنترل ارائه کرده است. مطابق این قانون، سهام کنترلی، حداقل میزان سهام مورد نیاز است برای آنکه دارنده آن قادر به تعیین اکثریت اعضای هیأت‌مدیره باشد.
بنگاه یا شرکت کنترل‌کننده نیز بنگاه یا شرکتی است که از طریق تملک تمام یا قسمتی از سهام یا سرمایه یا مدیریت یا از طرق دیگر، فعالیت‌های اقتصادی بنگاه‌ها یا شرکت‌های دیگر را در یک بازار کنترل می‌کند. براساس این تعاریف و درصد‌های مالکیتی در روابط این سه شرکت، بخشی از سهام سایپا که در اختیار رنا قرار دارد، عملا نمی‌تواند تاثیری در کنترل این شرکت داشته باشد.
اما درباره 33درصد سهام رنا که در اختیار سرمایه‌گذاری سایپاست، با توجه به سهام شناور 25درصدی رنا که به‌طور معمول در مجامع شرکت نمی‌کنند، ارزشی معادل یا بیش از 50 درصد سهام پیدا می‌کند؛
لذا می‌تواند در تعیین مدیران آینده شرکت نقش کلیدی داشته باشد. از طرف دیگر با توجه به اینکه کنترل کامل سرمایه‌گذاری سایپا در اختیار شرکت سایپاست، پس می‌توان نتیجه گرفت که کنترل رنا نیز در اختیار سایپا قرار می‌گیرد.
در پایان به 2 نکته کلیدی دیگر هم باید توجه داشت. نخست اینکه 5/1 درصد سهام ایران خودرو متعلق به رنا است و گفته می‌شود که سود انباشته‌ای حدود 800ریال برای هر سهم دارد که این مسئله باعث ارزشمند شدن سهام رنا می‌شود. و دوم اینکه عرضه بلوک 17درصدی سهام ایران‌خودرو و سایپا، می‌تواند بحث کنترل رنا و مالکیت آن در ایران‌خودرو را برای بازیگران بازار جذاب‌تر کند.
* کارشناس حقوقی بازار سرمایه ومدیر حقوقی سابق شرکت بورس
